Alsnog Antartica

Als je zo lang onderweg bent als wij moet je daar zo nu en dan afstand van nemen. Een soort vakantie inlassen tijdens de vakantie. Dat is ons gelukt op een manier waar we al een tijd van droomden en waar we stiekum in Nederland al een beetje rekening mee gehouden hadden. Uiteindelijk hoefden we onze uitrusting/ kleding maar zeer gering aan te vullen om deel te kunnen nemen aan de last minute Antarctica cruise. Met verbazingwekkend veel jonge medepassagiers en een hoog gekwalificeerde expeditiestaf begonnen we de crossing van the Drake Channel. Een berucht stuk zee in de zuidelijke oceaan dat zich de eerste dag heel rustig hield en de tweede dag zijn tanden liet zien. Als gevolg daarvan werd ik zeeziek en had Margret nergens last van. Comfort en luxe aan boord waren de naam expeditie niet waardig maar als je naar Antarctica gaat klinkt expeditie natuurlijk veel wervender. En, eerlijk is eerlijk, voor een cruise moest er tijdens de reis te veel geïmproviseerd worden en het voorgenomen programma aangepast aan ijsgang en wind. Tijdens de rijkelijke en overvloedige maaltijden leerden we veel medepassagiers kennen, eigenlijk allemaal met een bijzondere levensgeschiedenis. Uit de lectures die de staf tijdens de overtocht verzorgde werd duidelijk hoe groot hun liefde voor, kennis van, en ervaring in het witte continent was. Van alle kanten werd Antarctica belicht: biologisch, geologisch, glaciologisch, historisch, juridisch, etc. En dat allemaal nog voor we een ijsberg hadden gezien. Toen we de eerste spotten waren we een ieder geval in staat aan de grootte en vorm de herkomst ervan te bepalen. Dat gebeurde in de Gerlachstraat, een zeestraat vernoemd naar een Belgische Poolonderzoeker. Ja, ook de Belgen hebben, in tegenstelling tot de Hollanders, hun sporen verdiend in het onderzoek naar Terra Incognita Australis. En iedereen die daar enigermate aan heeft bijgedragen heeft in het tot het begin van de 20e eeuw grotendeels maagdelijke continent een berg, baai, gletcher of zeestraat naar zich kunnen vernoemen. Hoewel er daarvan heel veel zijn dragen vele markante punten op de kaart een dubbele naam. Dat laat zich verklaren door overlappende, en door de Antarcric treaty inmiddels kansloze, claims op bepaalde gebieden. Hoe het Koningin Wilhelmina gelukt is een baai naar zich vernoemd te krijgen is me niet duidelijk geworden maar ze zal wel een Belgische expeditie hebben gesponsord.
De eerste landing in Zodiacs was kennelijk bedoeld om aan de procedures te laten wennen. Daarover waren we vooraf speciaal gebriefd. Behalve praktische zaken zoals het in en uit de Zodiac komen vooral ook biosanitatiemaatregelen om Antarcrica vrij te houden van exotische zaden en sporen. Uitgerust met de Parka die we cadeau en de polar boots die we te leen hadden gekregen met een zich automatisch opblazend zwemvest werden we aan land gezet van het 7e continent, waarmee voor een aantal continenthoppers onder de passagiers ook direct het belangrijkste doel van de reis was bereikt. In de daaropvolgende 4 dagen werden we twee maal per dag aan land gebracht of op een eiland afgezet. Daar konden we dan overblijfselen uit het walvisvaarderstijdperk ofwel een pinquinkolonie danwel een mooie gletcherwand bewonderen. Het meest overweldigend vond ik de scenery. Zoals al eerder betoogd laat die zich maar moeizaam beschrijven en zelfs met foto's is moeilijk over te brengen hoe mooi, indrukwekkend, maar tegelijkertijd ook bedreigend en zelfs sinister deze wereld is. Een paar maal kwamen de houtskool- en pentekeningen uit de walvisvaarderstijd die ik ooit gezien heb in herinnering en pas nu besefte ik hoe raak getroffen die waren. Het liefst hadden wij ons vaak afgezonderd om in stilte de atmosfeer over ons te laten neerdalen, maar dat was lastig in aanwezigheid van ruim
100 andere passagiers waaronder 30 Aziaten die vooral akoestisch genieten en iedere foto van de meest epische omgeving met hun eigen beeltenis op de voorgrond vervuilen. De sneeuwschoenwandeling met slechts zes andere passagiers de sneeuwhelling op was voor mij een van de hoogtepunten van de reis. Eenmaal op een prachtig uitzichtpunt aangekomen voelde de gids de stemming perfect aan toen hij ons vroeg de komende vijf minuten in stilte te genieten.
Het voor ons zichtbare dierenleven is tegelijk overvloedig en zeer kwetsbaar. Meer nog dan van deze fauna zelf ben ik onder de indruk gekomen van de invloed die de mens op dat ecosysteem had en nog heeft. Enkele decaden heeft men in het begin van de 20e eeuw uit de natuur geoogst als was het mijnbouw. De belangrijkste reden dat dat is gestopt was dat het niet meer loonde toen een aantal diersoorten nagenoeg waren uitgeroeid. Sommige daarvan hebben zich na een eeuw redelijk hersteld. Bij andere gaat dat herstel maar zeer moeizaam. Nadat de populatie van de grootste walvis, de blue whale, van 300000 terug was gejaagd naar rond de 1000 zijn er nu, 40 jaar na het moratorium op de jacht op walvissen, wereldwijd waarschijnlijk niet meer dan een stuk of 4000. Hoewel de resultaten soms nog zeer pover zijn is die mentaliteitsverandering zelf minstens zo indrukwekkend als de catastrofe die er de aanleiding voor was.
Zeer bijzonder om in een vakantie de Atacama en Antarctica te bezoeken. Beoordeeld aan de jaarlijkse neerslag beide woestijnen, maar van totaal andere aard. Duizenden jaren minimale hoeveelheden neerslag hebben zich geaccumuleerd tot machtige gletchers die soms meer dan 4000 mtr dik zijn. Aan de rand van de Antarctisch wildernis bloeit het zeeleven rijkelijk grotendeels gevoed kril dat we inmiddels grootscheeps wegvagen om het tot veevoeder te verwerken. Toch nog niet veel geleerd van de fouten uit het seal- en whale tijdperk?
Inmiddels reizen we weer 'low budget', kamperen ondanks de patagonische wind en naderen we Peninsula de Valdés beroemd vanwege, walvissen, orca's, seals en pinguïns. We verwachten alleen de laatste aan te treffen omdat de rest onderweg is naar de zomer in Antarctische wateren, waar de meeste nog niet waren aangekomen toen wij er vertrokken.